رفتار با كودك در هر دوره سني با حساسيت‌هاي خاصي همراه است. بسياري از والدين در جلسات مشاوره خانواده از نگراني‌هايشان در مورد چگونگي رفتار با فرزند صحبت مي‌كنند و در مورد روش‌هاي درست تربيتي سؤال مي‌پرسند چرا كه تربيت كودك امري ساده و راحت نيست. والدين در برابر بسياري از رفتارهاي كودك نظير شيطنت، پرخاشگري، دروغ‌گويي و ... نمي‌دانند بايد چه واكنشي از خود نشان دهند. اگر شما نيز در تربيت كودك و نحوه رفتار با او چالش‌هايي را تجربه مي‌كنيد، ما در اين مقاله به توضيحات بيشتري در مورد روش‌هاي رفتار با كودكان كه روانشناس كودك اشاره كرده در سنين مختلف خواهيم پرداخت. علاوه بر اينكه در مسائل خود مي‌توانيد از مشاوره كودك نيز كمك بگيريد. رفتار با كودك
چگونگي رفتار با فرزندان از مسائل حياتي هر پدر و مادري است. والدين مي‌توانند از طريق مطالعه و يا مشورت با روانشناس متحصص مهارت رفتار با كودكان را كسب كنند. براي آنكه بتوانيد بهترين رفتار را با كودكتان داشته باشيد بايد نسبت به تغييرات زيستي، شناختي، اجتماعي و رواني فرزندتان در هر دوره سني آگاهي داشته باشيد. به اين ترتيب مي‌توانيد با كسب شناخت از نيازهاي كودك مناسب‌ترين شيوه رفتاري را در پيش بگيريد. در ادامه مطلب با توجه به نيازها و تغييرات كودك در ابعاد مختلف به ارائه مهمترين نكات تربيتي پرداخته‌ايم.
رفتار با كودك | تربيت كودك 2 تا 3 سال
توجه داشته باشيد كه همواره در كنار نيازهاي جسماني به نيازهاي عاطفي كودك خود نيز اهميت دهيد. نقش مادر در تربيت فرزندان در اين مراحل برجسته‌تر از ديگران است. فرزند شما در اين دوره سني از لحاظ عاطفي و هيجاني به مراقبت ويژه‌اي نياز دارد. شايد براي شما باورنكردني باشد اما دريافت محبت و مراقبت هيجاني از جانب والدين بر ميزان ترشح هورمون رشد و يا ابتلا به اختلالات سازگاري در دوران بعدي زندگي تأثير مي‌گذارد. در نتيجه تلاش كنيد تا سطح متعادلي از محبت و توجه را براي فرزندتان فراهم كنيد.
مهمترين مسئله‌اي كه از نظر روان شناختي در سنين 2 تا 3 سال رخ مي‌دهد اين است كه كودك شما نياز به استقلال پيدا مي‌كند. به همين خاطر ممكن است براي انجام هر كاري مانع شما شود و بخواهد خودش آن كار را انجام دهد. لازم است تا زماني كه انجام كارها خطري براي سلامت كودك ايجاد نمي‌كند به او اين فرصت را بدهيد تا استقلال در انجام امور را تجربه كند. اين كار شما به رشد روان شناختي و اجتماعي كودكتان كمك خواهد كرد. در حالي كه مقاومت بيش از حد شما در برابر كودك در اين سن ممكن است منجر به لج بازي شديد و پرخاشگري او شود يا نياز به استقلال را در او سركوب كند.
هم‌چنين اين مسئله را در نظر بگيريد كه فرزندتان هنوز به مهارت‌هاي حركتي كافي دست پيدا نكرده پس ممكن است كه در انجام كارها اشتباه كند. در برابر اين اشتباهات تلاش كنيد كه صبور باشيد و كودك را سرزنش يا تحقير نكنيد. ايجاد احساس تحقير و شرمندگي مي‌تواند در دوره‌هاي بعدي رشد كودك اختلال ايجاد كرده و به سلامت هيجاني او آسيب بزند. براي آگاهي بيشتر درباره نقش مادر در تربيت فرزندان كليك كنيد.
وقايع مهم تا قبل از 4 سالگي
در اين دوره دو رويداد حساس از پوشك گرفتن و قطع استفاده از پستانك وجود دارد. اين دو معمولاً تا قبل از 4 سال و در دوره 2 تا 3 سال انجام مي‌شوند. متخصصان به طور كلي در مورد اين دو رويداد معتقدند كه نبايد فشار زيادي به كودك وارد شود و قبل از انجام آنها بايد تلاش كنيد تا از طريق گفت و گوهاي صميمانه علت از پوشك گرفتن و از پستانك گرفتن را براي كودكتان توضيح دهيد؛ بخصوص هنگامي كه مي‌خواهيد فرزندتان را از شير يا پستانك بگيريد بايد بسيار تلاش كنيد تا رابطه عاطفي صميمانه‌تان را با او حفظ كنيد چرا كه نبود حمايت عاطفي مي‌تواند گذر از اين مرحله را براي كودك دشوار كند.
در واقع ايجاد آمادگي در كودك اصل اساسي در اين دوران است كه حتماً بايد مورد توجه قرار بگيرد. برخي از دانشمندان نظير فرويد معتقدند فشار زياد والدين هنگام از پوشك گرفتن كودك در روند رشدي او اختلال ايجاد مي‌كند و در آينده خود را به صورت حساسيت بيش از حد به نظم و پاكيزگي و يا شلختگي و بي‌نظمي آشكار مي‌كند.
رفتار با كودك | 4 تا 6 سال (سنين پيش دبستاني)
از اينجا بايد به رشد شناختي كودك توجه شود. در اين دوران بازي كردن براي كودكان بسيار اهميت دارد. در واقع بازي به رشد شناختي، اجتماعي و رواني كودك كمك بسياري مي‌كند. براي آموزش مفاهيم اخلاقي، رشد زبان و بهبود مهارت‌هاي اجتماعي مي‌توانيد از بازي كردن كمك بگيريد. در اين دوران كودكان خلاق‌تر مي‌شوند و دست به ابتكار عمل‌هاي بيشتري مي‌زنند. به همين جهت شما در اين سنين مي‌توانيد به ميزان بسيار زيادي بر پرورش تفكر خلاق در فرزندتان تأثير بگذاريد. انجام فعاليت‌هاي هنري نظير نقاشي همراه با كودك كمك بسياري در اين زمينه به شما خواهد كرد. هم‌چنين با رشد هوش هيجاني در سنين 3 تا 6 سال، دلبندتان به فهم بيشتري از احساسات ديگران مي‌رسد. براي آشنايي بيشتر با رشد شناختي كودك كليك كنيد.
اين امر به پرورش و افزايش مسئوليت‌پذيري در او كمك بسياري خواهد كرد. البته توجه داشته باشيد كه براي ايجاد و تقويت مسئوليت‌پذيري در فرزندتان هرگز او را به خاطر اشتباهاتش سرزنش نكنيد. بلكه تنها مي‌توانيد به او نشان دهيد كه رفتارش چه تأثيري بر ديگران مي‌گذارد. سرزنش و شرمنده كردن كودك منجر به ايجاد احساس گناه زيادي در او مي‌شود كه مي‌تواند در آينده نيز بر سلامت روان فرد تأثير منفي بگذارد.
براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد نحوه برخورد با اشتباهات كودك كليك كنيد.
رفتار با فرزند | 7 تا 11 سال
به مدرسه رفتن معمولاً كودك و والدين او را وارد دنياي جديدي مي‌كند. در اين زمان فرزند شما با ارزش‌هاي اجتماعي روبه‌رو مي‌شود و بايد بتواند توانايي‌هاي لازم را براي خوب عمل كردن در جمع به دست بياورد. عزت نفس او در حال شكل‌گيري است و نحوه رفتار شما در جمع با او بسيار مي‌تواند بر روحيه او تأثير گذار باشد.
در حقيقت اگر والدين رفتارهايي نظير مقايسه كردن كودك با ساير همسالان، سرزنش كردن و تحقير كودك را پيش بگيرند نه تنها باعث پيشرفت او در مدرسه و دنياي اجتماعي نمي‌شوند، بلكه احساس بي‌كفايتي را در كودك پرورش خواهند داد. اين احساس بي‌كفايتي همراه با عزت‌نفس پايين ورود به دنياي نوجواني را براي فرزندتان بسيار دشوار خواهد كرد. هم‌چنين در دوران بعدي زندگي نيز او را با افزايش خطر ابتلا به اختلالاتي نظير فوبياي اجتماعي رو به رو خواهد كرد. رفتار درست با كودكان آنقدر مهم است كه بهتر است از همه منابع داراي صلاحيت تخصصي كمك بگيريد.
رفتار با كودك | نكات كلي براي تربيت كودك
علاوه بر نكات اختصاصي كه در هر مرحله سني بايد به آنها توجه كنيد در نظر گرفتن برخي توصيه‌هاي عمومي براي رفتار با كودكان در همه سنين اهميت دارد. از جمله مهمترين آنها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.
1- به جاي تنبيه به تشويق و تقويت توجه كنيد
روانشناسان كودك بر اين باورند كه در تربيت و شكل دهي رفتارهاي كودك هيچ چيز به اندازه تشويق و تقويت رفتارهاي صحيح تاثيرگذار نخواهد بود. شما براي اينكه يك رفتار را تقويت كنيد لازم نيست حتما براي فرزندتان جايزه بخريد گاهي اوقات يك در آغوش كشيدن ساده، لبخند زدن و گفتن جملاتي نظير آفرين مي‌توانند تاثيرات شگفت انگيزي داشته باشند. علت تاكيد روانشناسان روي تقويت رفتار اين است كه در اين جا شما به كودك مي آموزيد كه شيوه صحيح رفتار كردن چيست. اما در تنبيه فرزندتان فقط در مورد اينكه چه كاري را نبايد انجام دهد اطلاعات دريافت مي‌كند و در مقابل گزينه جايگزين را فرانمي‌گيرد.
2- با كودكان گفت‌وگو كنيد
بسيار اهميت دارد كه زمان‌هايي را براي حرف زدن با كودك اختصاص دهيد و به فرزندتان نشان دهيد براي گفته هايش ارزش قائل هستيد. در زمان گفت و گو با كودك به او فرصت دهيد تا آزادانه افكار و احساساتش را با شما در ميان بگذارد. اين كار از بروز بسياري از نگراني‌ها و اضطراب‌هاي مرتبط با دوران كودكي پيشگيري مي‌كند.
بچه‌ها در سنين ابتدايي درك كمي از مقتضيات محيط دارند. در نتيجه واقع بيني پايين تري دارند و ممكن است از شما درخواست‌هاي نامعقولي داشته باشند. در اين شرايط لازم است كه روش‌هاي صحيح نه گفتن به كودك را بياموزيد و بتوانيد به درستي با فرزندتان مخالفت نماييد. تلاش براي توضيح رفتارتان به زبان كودكانه، استفاده از لحن و كلمات مناسب و ايجاد حق انتخاب‌هاي ديگر براي فرزندتان از جمله روش‌هايي است كه در اين زمينه مي‌تواند به شما كمك نمايد.